سفرکرده ها

مقدمه

«سفرکرده‌ها» را در سال ۱۳۸۶ در یک دوره فراغت و رفاه و آسایش نوشتم. این رمان یک سال نزد دوستی معطل ماند و بعد از دو سال سرانجام مجوز گرفت و نشر نی هم آن را در سال ۱۳۸۹ یک سال بعد از ناآرامی‌های سال ۸۸ منتشر کرد.

وقایع این رمان در فاصله تابستان تا پاییز ۱۳۳۲ بعد از کودتای ۲۸ مرداد در خانواده یک نماینده مجلس شورای ملی و از دریچه چشم و از درون ذهن اعضای خانواده او و یک زن آلمانی که به ایران سفر کرده اتفاق می‌افتد. بیگانگی، از خودبیگانگی، سرخوردگی‌های اجتماعی، تبعیض و خودفریبی مجموعه‌ای از وقایع را رقم می‌زند که حاصلی جز ویرانگری ندارد. به یک معنا فصلی از تاریخ ایران از درون یک خانواده و در ماجراهایی که مستقیماً به کودتا ربط ندارد روایت می‌شود با این امید که زوال یک خانواده و شکل‌گیری خشونت و وضع ویژه عاطفی انسان‌ها در چنین بحران‌هایی را درک کنیم.

معتقدم که رمان تاریخی وقتی مفهوم دارد که دریچه‌ای به روی وقایع زندگی ما در دوره حاضر بگشاید. آیا می‌توان ردی از زوال اجتماعی را که امروز با آن درگیریم در وقایع سال ۳۲ یافت؟ «سفرکرده‌ها» حاصل این کنکاش است. ابتدا قصد داشتم یک سه‌گانه بنویسم که با کتاب حاضر از کودتای ۲۸ مرداد آغاز شود و به خرداد ۴۲ و کشتار ۶۷ راه پیدا کند. اما زندگی‌ام به راه دیگری افتاد و از آن اندیشه غافل ماندم و حالا هم پی برده‌ام که دیگر نه در توانم هست و نه در حوصله‌ام که چنین کاری را به انجام برسانم. در این فاصله تحت تأثیر شبکه‌های اجتماعی و فترت فرهنگی که بدان دچار شده‌ایم، به گمانم حوصله خوانندگان هم دیگر چنین آثاری را برنمی‌تابد.

یکی از مشخصات دوران زوال این است که ملاک‌های تشخیص خوب از بد دگرگون می‌گردد. در زمانی که این رمان نوشته شد، کمتر کسی در اصالت تاریخی کودتای ۲۸ مرداد تردید داشت. اکنون تجدیدنظرطلبانی به میدان آمده‌اند و با برخورداری از امکاناتی که بیگانگان در اختیارشان قرار داده‌اند، در صدد تحریف رویدادهای مسلم تاریخی برآمده‌اند. ملی‌گرایی به شعارهای توخالی برای تداوم تبعیض‌های اجتماعی و جابجایی قدرت در حلقه‌های رانت‌خوار، فرصت‌طلب و عمیقاً وطن‌فروش فروکاسته است. در ایران از زیر تاج، عمامه و از زیر عمامه، تاج بیرون می‌آید. در داستان‌نویسی هرچقدر هم که دایره وقایع را گسترده در نظر بگیریم، ناگزیریم بخشی از واقعیت‌ها را نبینیم. شخصیت‌های این داستان به دلیل خاستگاه اجتماعی‌شان کلاً از مذهب دورند.

بسیاری از وقایع بیرونی این رمان مستند است. سخنانی که در محکمه مصدق بیان می‌شود، توضیحات دادستان، کافه‌ها و رستوران‌های تهران، آگهی‌های تجاری و روزنامه‌ها و هر آنچه که در بیرون از ذهن شخصیت‌های این داستان اتفاق می‌افتد ما به ازای بیرونی دارد و رد و نشانی از آن را در کتاب‌های تاریخی می‌توان یافت.

«سفرکرده‌ها» شخصی‌ترین کتابی است که نوشته‌ام و به همین سبب هم برایم ارزشی ویژه دارد. این کتاب حرام شد و اکنون شادم که در محیطی که خود را متعلق به آن می‌دانم، باری دیگر در خارج از ایران منتشر می‌شود. انتشار آن را مرهون توجه جناب آقای جلال رستمی گوران، مدیر محترم انتشارات «پیام» (گوته – حافظ) هستم. از ایشان سپاسگزارم..